Zoeken in deze blog

Translate

dinsdag 26 februari 2013

Pausverkiezing (1): het conclaaf

Hoe kies je eigenlijk een nieuwe paus? Daar bestaat een uitgebreide en aparte procedure voor. De periode tussen twee pauzen wordt ook wel 'Sede Vacante' genoemd of lege zetel. Een centrale rol bij de pausverkiezing valt de kardinalen ten deel.

Summary
The camerlengo is the central figure during the so-called 'sede vacante' or empty seat: the period between two popes. He prepares the conclave, which consists of a meeting of cardinals under 80 years old. In circumstances surrounded by much secrecy and intrigue, and in complete isolation from the rest of the world the cardinals proceed to choose a new pope.

Kardinalen


Het is de belangrijkste taak van kardinalen om een nieuwe paus te kiezen. Het College van Kardinalen vormt daartoe in wezen een college van kiesmannen. Kardinaal zijn binnen de katholieke kerk is een erefunctie met overwegend bestuurlijke taken in de Romeinse curie.
De kardinalen, gemakkelijk herkenbaar aan hun vermiljoenrode gewaad en muts, worden gecreëerd door de paus. Die heeft daarmee dus indirect invloed op de keuze van zijn opvolger.

Conclaaf


Voor de pauskeuze gaan de kardinalen in zogeheten conclaaf of afsluiting. Een conclaaf (van het latijn, cum clave) is een besloten, geheim overleg. In ruimtelijke zin is het conclaaf dat gedeelte van het Vaticaan waar de keuze plaats heeft.
Het conclaaf is, behalve een geheime vergadering, tevens een bestemde plaats. Die wordt vaak vereenzelvigd met de Sixtijnse kapel, maar hier vindt in feite alleen de dagelijkse stemming plaats. En bovendien wordt er pas op deze locatie gestemd vanaf 1878; in pauselijke termen betrekkelijk recent dus.


De Sixtijnse kapel is desondanks natuurlijk een prachtige locatie, waar geschiedenis, kunst en religie samenkomen.

Verblijf


De kardinalen leven of wonen gedurende het conclaaf in de aanwezige vertrekken die eenvoudig zijn ingericht met een bed en wat andere huiselijke benodigdheden als een tafel en twee stoelen. Vroeger waren dat speciale cellen gebouwd onder het complex van het Vaticaan, tegenwoordig is dat het Domus Sanctae Marthae. Dit verblijf is speciaal hiervoor in 1996 gebouwd.

Een eenvoudige suite in het Domus Sanctae Marthae.

Het verblijf vanwege het conclaaf kan maximaal drie weken duren. Elke kardinaal mag twee begeleiders meenemen; dit kunnen ook leken zijn. Kardinaal Simons ontkende in 2005 geruchten als zou het om een luxe-hotel gaan; integendeel, hij had zelfs te klagen over de kwaliteit van het voedsel.

Rouwperiode


In principe komt het conclaaf niet eerder dan 15 dagen na de dood van een paus bijeen. En anders uiterlijk binnen 28 dagen na diens overlijden. Dit is normaliter om een periode van rouw in acht te nemen. Het conclaaf behoeft overigens niet per se in Rome te worden gehouden.
Aangezien paus Benedictus XVI vrijwillig aftreedt en er reeds een einddatum van zijn pausdom bekend is (namelijk 28 februari 2013) kan het conclaaf deze keer ruimer vantevoren worden georganiseerd.

Eerder


Het conclaaf komt dan ook ditmaal eerder bijeen dan volgens de gebruikelijke termijnen. De paus heeft hiertoe de procedure gewijzigd, waarschijnlijk om een machtsvacuüm te voorkomen. Het is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden dat er een machtsstrijd plaatsvindt in de hoogste regionen van de kerk. Tevens wil men om liturgische redenen nog vóór Pasen 2013, een van de jaarlijkse hoogtepunten binnen de katholieke kalender, een nieuwe kerkvorst hebben.
Het voortijdig aftreden van de paus biedt ditmaal tevens meer ruimte dan gebruikelijk voor eventuele kandidaten om te lobbyen en voor de wereld om zich een opinie te vormen. Zo wordt er op sommige kardinalen, betrokken bij onder meer schandalen in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, druk uitgeoefend door de media om niet aanwezig te zijn. Achteraf bezien zou dit wel eens van grote invloed kunnen zijn op de uiteindelijke keuze.

Camerlengo


Normaliter, met de intrede van de dood van de zittende paus, neemt de kardinaal-camerlengo (of kamerheer) de belangrijkste taken van de paus waar. Huidig Camerlengo is Tarcisio Bertone, die sinds 2006 tevens staatssecretaris van het Vaticaan is. Met een commissie van drie handelt hij de lopende zaken af.
De camerlengo vernietigt o.a. de vissersring van de paus en het stempel waarmee de loden zegels voor apostolische brieven worden gemaakt. Hij beheert ook het bezit en het geld van de Heilige Stoel met de hulp van drie kardinaal-assistenten (bij loting verkozen).


Gedurende het interregnum of 'Sede Vacante' brengt de camerlengo verder verslag uit aan het college van kardinalen en ontvangt hij van hen advies. Hij verzegelt het studeervertrek en de slaapkamer van de paus en regelt diens begrafenis in overeenstemming met achtergelaten aanwijzingen. Na de dood van paus Johannes Paulus II heeft er waarschijnlijk onrechtmatige vernietiging van diens archief plaatsgevonden. De camerlengo zorgt tot slot ook voor de voorbereiding van het conclaaf.

Mis en processie


Op de dag van het conclaaf wordt een mis opgedragen in de St. Pieterskerk om de zegen en voorlichting van God af te smeken voor de keuze. Aan het einde van de mis, houdt een priester een rede waarin hij de aanwezigen wijst op hun belangrijke taak.
Op dezelfde dag nemen de kardinalen met alle dienaren hun intrek in de gebouwen van het conclaaf. In processie trekt men naar de Paulijnse kapel, waar de voorschriften nog eens worden gelezen en de eed van geheimhouding herhaald. Dit is in de dagen voorafgaand aan het conclaaf ook al geschied.
Vervolgens worden de vertrekken onderzocht door de Kardinaal-Camerlengo en enkele assistenten op eventuele ongerechtigheden. Hierna trekken de kardinalen en hun dienaren zich terug en gaan de deuren dicht onder het uitroepen van de woorden 'extra omnes'.
Eventuele laatkomers worden alsnog tot het conclaaf toegelaten, zo lang er nog geen nieuwe paus is gekozen.

Afsluiting


Alle toegangen tot het conclaaf worden vervolgens afgesloten; vroeger gebeurde dit letterlijk door het plaatsen van muren of plankenschuttingen. Gedurende het conclaaf mag er ook geen communicatie met de buitenwacht plaatsvinden.
In algemene zin dient deze afsluiting ter bevordering van een zo onafhankelijk mogelijke keuze. Dit is met name het gevolg van de tot begin 20e eeuw zeer gebruikelijke gang van zaken door wereldlijke machten (bv. Oostenrijk, Italië, Spanje en Frankrijk) om zich in de pausverkiezing te mengen. Sinds 1904 geldt dan ook het zogeheten Vetorecht: kardinalen mogen zich niet langer beroepen op aanvaarding van de keuze van (of weigering door) een wereldlijke macht.
Er geldt tevens nog een andere oorsprong, namelijk dat de geschiedenis van het religieus-kerkelijk leven leert dat juist in de eenzaamheid grote persoonlijkheden worden gevormd en gewichtige gebeurtenissen tot stand komen.


Binnenkort deel 2: de procedure of stemming (en de stembriefjes).


Gerelateerde blogs:
Zaligverklaring (incl. opgraving) paus Johannes Paulus II

Geen opmerkingen: