Zoeken in deze blog

Translate

zondag 7 november 2010

Beeldtaal (3): de symboliek van oorlog (11/11/11)


Later deze week is het de elfde van de elfde. Op die dag, om elf uur 's ochtends, kwam er op 11 november 1918 een einde aan de Eerste Wereldoorlog. De Engelsen herdenken 'the Great War' jaarlijks op Remembrance Sunday en d.m.v. het dragen van een rode papaver of poppy. Dit is tevens een manier om geld in te zamelen voor veteranen (de Royal British Legion).

Wapenstilstand

Sinds 7 september 1918 hadden er besprekingen plaatsgevonden over een wapenstilstand in de bossen van Compiegne. De Duitsers hadden voorgesteld tussentijds al tot een wapenstilstand over te gaan. De besprekingen waren overigens niet veel meer dan een opgelegd ultimatum van de kant van de geallieerden o.l.v. de Franse maarschalk Foch: de Duitsers kregen 72 uur de tijd om hierover na te denken.
Van de sluiting van het akkoord zijn opmerkelijk genoeg geen beelden bewaard: noch op foto noch op film. Gelet op de historische reikwijdte van het moment is het zonder meer verbijsterend te noemen dat er eigenlijk geen documentatie van is overgeleverd, behalve de documenten zelf. Er bestaat slechts een foto van de geallieerde delegatie buiten de treinwagon.



Wellicht dat het feit dat het hier slechts om een wapenstilstand ging (later te volgen door de vredesonderhandelingen te Versailles, die overigens maar liefst zes maanden zouden duren) daar toe heeft bijgedragen, maar dan nog.

De laatste doden

Misschien nog opmerkelijker dan dit gegeven zijn de verrichte krijgshandelingen van die dag. Het totale dodental van die dag wordt geschat op rond de 10.000, meer nog (!) dan op de openingsdag van D-Day - wat door velen toch gezien wordt als een brute slachtpartij. Wie zich afvraagt waarom WOI voor velen nog zo'n fascinatie inhoudt, vind hier wellicht een klein deelantwoord.
De wapenstilstand werd kort na vijf uur in de morgenstond gesloten en vond daarna zijn bredere weg naar het front en de betrokken naties via telegrammen, kranten etc. Volgens de archieven van de Commonwealth War Graves Commission overleden er op die dag desondanks nog 863 soldaten van het Britse rijk. Met name rond Mons, waar tevens enkele van de vroegste gevechten van de oorlog hadden plaatsgevonden, was er nog een actief front geleid door Canadezen. Tot een van de laatste doden die week behoorde de zogenaamde 'war poet' Wilfred Owen.

De Franse doden van die dag werden officieel allemaal geantedateerd naar 10 november 1918. Er is dus geen Frans graf te vinden met de datering 11-11-1918. Mogelijk heeft dit een financiƫle reden gehad i.v.m. pensioenuitkeringen aan de nabestaanden. Waarschijnlijker echter is de gedachte achter dit stukje fictie geweest om het publiek niet te confronteren met de in wezen zinloze doden van die dag, iets waar eigenlijk geen militaire rechtvaardiging voor bestond en dat zeker ook niet geaccepteerd zou zijn. Frankrijk is een van de zwaarst getroffen naties geweest van de Eerste Wereldoorlog als het om doden gaat.

Bij de Amerikanen waren er maar liefst 3.000 'casualties' (een iets ruimer begrip nl. doden en gewonden). Hoe dan ook zo'n hoog aantal, dat er destijds hoorzittingen over in het congres zijn geweest vanwege de vele bezorgde brieven van burgers. Aan de uitkomsten hiervan wilde men liever niet al te veel ruchtbaarheid geven om de reputatie van de generaals intact te houden. Lees een zeer gedegen artikel over de laatste (Amerikaanse) doden en het werk van de 3e Subcommissie:

http://www.historynet.com/world-war-i-wasted-lives-on-armistice-day.htm

De Amerikanen o.l.v. generaal Pershing gingen nogal strijdvaardig de oorlog in; hij was dan ook tegen de wapenstilstand. Het offensief van de Amerikanen in de Meuse-Argonne regio, met 26.000 doden een van de zwaarste gevechten uit de Amerikaanse geschiedenis, was min of meer de directe aanleiding voor de besprekingen. Een generatie van toekomstige ijzervreters (waaronder de generaals Patton en MacArthur) zou hier hun vuurdoop beleven.
Een van Pershings profetieƫn was dat als het werk nu niet goed gedaan zou worden door op te rukken naar Berlijn, men een keer terug zou moeten komen om het over te doen.
Ergens in de loopgraven zat ondertussen een kleine korporaal die de oorlog ook graag wilde overdoen, maar dan om zich te revancheren voor de schandelijke nederlaag. Zijn naam: Adolf Hitler.

Aanbevolen literatuur
Joseph E. Persico, Eleventh Month, Eleventh Day, Eleventh Hour. Armistice Day, 1918: World War I and its Violent Climax (New York 2004).
Edward G. Lengel, To Conquer Hell. The Meuse-Argonne, 1918 (New York 2008). Bekijk de lezing.



Nawoord [16 november 2010]
Recent is een boek verschenen over Hitlers verblijf in de loopgraven: Thomas Weber, Hitler's First War: Adolf Hitler, the Men of the List Regiment, and the First World War (Oxford 2010).
Tevens is een akkoord gesloten tussen de CWGC en de Belgische overheid vanwege voorbereidingen voor grootschalige herdenkingen in 2014-2018.

2 opmerkingen:

Albert zei

10.000 doden op die ene dag?
Om stil van te worden!

Historicus zei

En, op Remembrance Sunday, helaas ook weer een (Engels) slachtoffer onder de huidige generatie van soldaten (in Afghanistan).

http://www.bbc.co.uk/news/uk-11752932